Kradzież to jedno z najczęściej popełnianych przestępstw w Polsce, na co jasno wskazują statystyki publikowane przez Komendę Główną Policji. Ustawodawca stypizował je w art 278 kk Co warto wiedzieć o kradzieży i jakie kary grożą za jej popełnienie?
Jakie dobra chroni art 278 kk?
Artykuł 278 §1 kk chroni prawo własności do rzeczy ruchomej, które przysługuje osobie uprawnionej. Prawo karne znacznie szerzej definiuje jednak rzecz ruchomą niż prawo cywilne. Dla popełnienia kradzieży nie ma żadnego znaczenia czy sprawca przywłaszczył sobie rower, jako rzecz w pełni samodzielną czy ukradł silnik od samochodu, czyli część składową.
Jednocześnie warto wskazać, że art 278 kk stosuje się nie tylko do rzeczy materialnych w powszechnym tego słowa znaczeniu, ale także do:
- pieniędzy;
- innych środków płatniczych;
- dokumentów uprawniających do otrzymania określonej sumy pieniężnej , np. weksli;
- karty płatniczej uprawniającej do podjęcia pieniędzy z bankomatu;
- energii (np. gaz, prąd).
Ukraść w rozumieniu art 278 kk. można także program komputerowy, np. poprzez jego nielegalne pobranie. We wszystkich tych przypadkach kara będzie wymierzana w obrębie tych samych widełek.
Na czym polega kradzież z art 278 §1 kk?
Istotę kradzieży, niezależnie od tego, co jest jej przedmiotem, stanowi zabór cudzego mienia w celu jego przywłaszczenia. Oznacza to zabranie danego dobra w celu jego posiadania i wbrew woli osoby uprawnionej. Innymi słowy sprawca ma zamiar trwałego pozbawienia władztwa innej osoby nad rzeczą. Jako ciekawostkę można przytoczyć stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w jednym z orzeczeń, że kradzież z art 278 par 1 kk może nastąpić również w stosunku do rzeczy objętej współwłasnością względem pozostałych współwłaścicieli, jeżeli polega na uniemożliwieniu wykonywania przez nich władztwa.
To istotne, ponieważ nie będzie kradzieżą przywłaszczenie sobie rzeczy porzuconej lub zgubionej. Z drugiej strony przejściowe pozostawienie majątku poza swoim nadzorem (np. zaparkowanie auta na parkingu i omyłkowe niezamknięcie drzwi) nie oznacza oczywiście jego porzucenia i nie legitymuje przejęcia władztwa.
W kontekście programu komputerowego zwraca się uwagę na konieczności liberalizacji wykładni zaboru mienia. Ze względu na możliwość łatwego replikowania kodu źródłowego nie ma potrzeby, aby osoba uprawniona straciła całkowicie władztwo nad rzeczą. Niezbędne jest jedynie, aby sprawca wszedł w posiadanie aplikacji bez tytułu prawnego do niej.
Strona podmiotowa przestępstwa z art 278 kk
Przestępstwo kradzieży może być popełnione wyłącznie z zamiarem kierunkowym. Sprawca musi więc dążyć do zaboru mienia, nie może uczynić tego przypadkowo. Wyklucza jednak zwrot składnika majątku i planuje zatrzymać go na stałe. Jak można zidentyfikować zamiar sprawcy? Najprościej oczywiście wnioskować po wyjaśnieniach podejrzanego w toku postępowania przygotowawczego lub oskarżonego w toku procesu sądowego. W doktrynie wskazuje się również, że na zamiar zaboru rzeczy wskazują też okoliczności, które występują już po przywłaszczeniu sobie składnika majątku, jak np. próba zbycia rzeczy lub wywiezienia jej z miejsca popełnienia czynu zabronionego.
Jakie kary grożą za popełnienie kradzieży?
W typie podstawowym kradzież jest zagrożona karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. W przypadku dopuszczenia się wypadku nieznacznej wagi (np. kradzież rzeczy niskiej wartości lub bez istotnej szkody dla pokrzywdzonego) ustawodawca przewidział dla typu kwalifikowanego karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 1 roku.
Prawo karne przewiduje też typ kwalifikowany przestępstwa z art 278 kk, czyli kradzież zuchwałą. Pojęcie zostało zdefiniowane w art 115 §9a kk i oznacza:
- kradzież, której sprawca swoim zachowaniem wykazuje postawę lekceważącą lub wyzywającą względem posiadacza rzeczy ruchomej lub innych osób lub używa przemocy innej niż wobec osoby w celu zawładnięcia rzeczą;
- kradzież rzeczy ruchomej znajdującej się m.in. bezpośrednio na osobie lub w noszonym przez nią ubraniu.
W przypadku kradzieży zuchwałej sąd wymierza karę pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.
Jeżeli chodzi o tryb ścigania, to wszystkie przypadki kradzieży są objęte trybem publicznoskargowym z wyłączeniem zaboru rzeczy dokonanego na rzecz osoby najbliższej. W tym przypadku niezbędny będzie wniosek o ukarania sprawcy.
Kiedy kradzież jest przestępstwem, a kiedy wykroczeniem?
W zależności od wartości rzeczy będącej przedmiotem kradzieży czyn zabroniony może być potraktowany jako przestępstwo lub wykroczenie. Różnica jest istotna, ponieważ w przypadku wykroczenia kara obejmuje areszt, ograniczenie wolności albo grzywnę. Do końca września 2023 r. obowiązuje próg kwoty 500 zł oddzielający przestępstwo od wykroczenia. Z dniem 1 października 2023 r. zostanie on podniesiony do kwoty 800 zł.
Osoby, które stały się ofiarami kradzieży i nie wiedzą, jak postępować, powinny rozważyć skorzystanie z pomocy prawnej. Adwokat doświadczony w prowadzeniu spraw z zakresu prawa karnego pomoże złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, a także podejmie się świadczenia kompleksowej pomocy na etapie postępowania przygotowawczego i sądowego.