Wśród przestępstw skierowanych przeciwko życiu i zdrowiu wyróżnia się wiele różnych czynów zabronionych o odmiennym ciężarze gatunkowym. Jednym z nich jest ciężki uszczerbek na zdrowiu, o którym mowa w art 156 kk Kiedy można mówić o tym przestępstwie i co warto o nim wiedzieć?
Przedmiot ochrony art 156 kk
W zależności od postaci popełnienia przestępstwa przedmiotem ochrony może być zdrowie lub życie człowieka. O ochronie zdrowia można mówić w kontekście §1 oraz §2. W doktrynie wskazuje się, że pod pojęciem zdrowia należy rozumieć normalne funkcjonowanie organizmu i wszystkich jego układów.
Z kolei §3 penalizuje postać kwalifikowaną czynu, kiedy ciężki uszczerbek na zdrowiu powoduje śmierć człowieka.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 grudnia 2000 r., sygn. IV KKN 509/98 wskazał, że działanie sprawcy musi doprowadzić do powstania zagrożenia danego dobra lub istotnie je zwiększyć (np. poprzez użycie wyjątkowo niebezpiecznych narzędzi).Jest to więc przestępstwo skutkowe, czyli takie, którego wystąpienie ocenia się poprzez rezultat, który nastąpił.
Analizując okoliczności sprawy, każdy sąd powinien jednak zwrócić uwagę na całokształt jej okoliczność, w tym przesłanki, które mogą prowadzić nawet do wyłączenia odpowiedzialności sprawcy szkody.
Na czym polega ciężki uszczerbek na zdrowiu?
Ciężki uszczerbek na zdrowiu musi polegać na poważnym naruszeniu funkcjonowania podstawowych możliwości organizmu, dlatego w art 156 § 1 kk ustawodawca wymienia:
- pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia;
- spowodowanie innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, realnie zagrażającej życiu;
- wywołanie trwałej choroby psychicznej;
- spowodowanie całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie;
- wywołanie istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała.
Katalog skutków można więc podzielić na anatomiczne, fizjologiczne, społeczne oraz estetyczne. W kontekście każdej z grup przesłanek orzecznictwo i doktryna wypracowały dorobek, na kanwie którego można precyzyjnie ustalić podstawę prawną odpowiadającą okolicznościom danej sprawy.
Warto wskazać, że ciężkie kalectwo jest rozumiane bardzo szeroko. I tak w przypadku utraty mowy będzie nim zarówno brak jakiejkolwiek możliwości porozumiewania się ze światem zewnętrznym, jak i wydawanie jedynie dźwięków nieartykułowanych, które są niezrozumiałe dla postronnego odbiorcy. W przypadku wzroku ciężkim uszczerbkiem będzie nie tylko całkowita ślepota, ale również głębokie upośledzenie widzenia wskutek oddziaływania czynnika mechanicznego, termicznego, czy toksykologicznego i to bez względu na to, który element ustroju został uszkodzony (układ nerwowy, mózg, oko itp.).
Z kolei poprzez brak zdolności płodzenia rozumie się nie tylko niemożność zapłodnienia lub zajścia w ciążę, ale również fizjologicznego donoszenia ciąży.
Trwała choroba psychiczna jest interpretowana jako stan, który w zasadzie jest nieuleczalny. Będzie nim więc encefalopatia, która wystąpiła wskutek podania anestetyków, ale już nie zespół PTSD powstały wskutek traumatycznych przeżyć, który teoretycznie można wyleczyć, podejmując terapię psychologiczną.
Jeżeli chodzi o brak możliwości do wykonywania pracy zawodowej, to doktryna jest zgodna, że przepis traktuje o tzw. niezdolności względnej, czyli dotyczącej zawodu wykonywanego przed powstaniem urazu lub takiego, do wykonywania którego pokrzywdzony ma kwalifikacje (np. ukończył studia). Oczywiście w zależności od grupy zawodowej, te przesłanki będą się różniły. O powodzeniu prezentera radiowego decyduje głos, chirurga – sprawność rąk, a kierowcy – wzrok. Nie można jednak zawężać skutków czynu jedynie do tych podstawowych powiązanych jednie z danym zawodem.
Warto wspomnieć, że przestępstwo z art 156 kk występuje również wtedy, gdy uraz dotyczy narządu parzystego (np. oka lub płuca). Pomimo że szkoda jest de facto połowiczna, nie dyskwalifikuje to znamion omawianego przepisu.
Forma zachowania w kontekście art 156 kk
Popełnienie przestępstwa ciężkiego uszczerbku na zdrowiu może polegać zarówno na działaniu (np. poprzez udział w bójce lub spowodowanie wypadku komunikacyjnego), jak i na zaniechaniu (np. niewyłączenie maszyny, które praca spowodowała uraz pracownika). W tym drugim przypadku musi jednak dodatkowo pojawić się przesłanka prawnego, szczególnego obowiązku zapobiegnięcia skutkowi.
Nie może więc być mowy o ciężkim uszczerbku na zdrowiu w sytuacji, kiedy pieszy, będąc świadkiem wypadku samochodowego, nieudolnie udziela pomocy, w wyniku czego poszkodowany doznaje np. trwałej utraty wzroku.
Oczywiście ciężki uszczerbek na zdrowiu występuje jako przestępstwo umyślne lub nieumyślne. Nie można jednak popełnić go poprzez samo usiłowanie ze względu na skutkowy charakter czynu. Ustawa nie wprowadza również odpowiedzialności karnej za sam fakt przygotowania się do popełnienia przestępstwa.
Kara za ciężki uszczerbek na zdrowiu
Kara za popełnienie przestępstwa z art 156 kk będzie różniła się, w zależności od skutku i postawy wewnętrznej sprawcy.
W przypadku działania nieumyślnego, o którym mowa w art 156 §1 kk sankcja to pozbawienie wolności na okres do lat 3.
Sprawca, który dopuścił się ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w wersji podstawowej, musi liczyć się z karą pozbawienia wolności nie krótszą niż 3 lata. Maksymalny wymiar kary wyznacza w tym przypadku skład orzekający, stosując sędziowskie dyrektywy wymiaru kary i kierując się brzmieniem art 37 kk, który limituje karę pozbawienia wolności do 15 lat.
W przypadku, kiedy skutkiem działania sprawcy jest śmierć człowieka, kara będzie najsurowsza. Zgodnie z art 156 §3 kk sankcja wynosi w tym przypadku nie mniej niż 5 lat pozbawienia wolności (maksymalnie 15 lat) lub 25 lat pozbawienia wolności. Sąd ma także możliwość wymierzenia kary dożywotniego pozbawienia wolności.
Przyjęcie właściwej – a co najważniejsze, skutecznej – linii obrony wymaga znajomości przepisów oraz praktyki sądowniczej. To istotne, ponieważ w zależności od strony, która potrzebuje wsparcia (sprawca lub pokrzywdzony), taktyka procesowa będzie zupełnie inna. Dlatego zaleca się skorzystanie ze wsparcia kancelarii prawnej.
Zachęcamy do sprawdzenia szczegółów naszych usług: