Artykuł 157 kk znajduje się w sekcji kodeksu karnego opisującej przestępstwa skierowane przeciwko życiu i zdrowiu. Został on poświęcony lekkiemu oraz średniemu uszkodzeniu ciała, w przeciwieństwie do art 156 kk, który traktuje o poważnym uszczerbku na zdrowiu. Kiedy możemy mówić o spełnieniu przesłanek z art 157 kk i co warto wiedzieć o tym przepisie?
Jakie dobra chroni art 157 kk?
Negatywna redakcja przepisu wskazuje, że wprawdzie norma chroni zdrowie człowieka, ale przed działaniami wywołującymi mniejsze skutki niż:
- pozbawienie człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
- spowodowanie innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej, długotrwałej,
- wywołanie choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej,
- spowodowaniu całkowitej albo znacznej trwalej niezdolności do pracy w zawodzie,
- wywołaniu trwałego lub istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała.
Ustawodawca w art 157 kk nie wymienił konkretnych rodzajów uszczerbku na zdrowiu, dlatego przyjmuje się, że dyspozycja przepisu obejmuje wszelkiego rodzaju uszkodzenie ciała inne niż wymienione.
Pod pojęciem naruszenia czynności narządu należy rozumieć urazy zarówno wewnętrzne (np. krwotoki), jak i zewnętrzne (np. złamania). Z kolei rozstrój zdrowia to inaczej naruszenie integralności funkcjonowania organizmu na tle fizycznym lub psychicznym. Przedstawiciele doktryny zwracają uwagę, że o ile uraz powinien mieć charakter „skupiony”, o tyle rozstrój będzie raczej „rozproszony” po organizmie. Co więcej, użycie przez ustawodawcę spójnika lub sugeruje, że uraz oraz rozstrój mogą wystąpić równolegle.
Nie może jednak chodzić o bardzo drobne naruszenia integralności ciała jak siniaki, otarcia lub zaczerwienienia. Taki czyn należy zakwalifikować z art 217 kk jako naruszenie nietykalności cielesnej, ale nie spowodowanie uszczerbku na zdrowiu.
Strona przedmiotowa przestępstwa z art 157 kk
Opisywany czyn może być popełniony przez działanie lub zaniechanie, przy czym druga postać sprawstwa jest penalizowana wyłącznie w sytuacji, kiedy na sprawcy spoczywał prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi.
W doktrynie zwraca się uwagę, że wprawdzie między działaniem sprawcy a spowodowanym skutkiem musi wystąpić związek przyczynowy, ale sprawstwo nie musi być jednym czynnikiem, który spowodował uszczerbek.
Jeżeli np. w wyniku popchnięcia pokrzywdzony przewrócił się i uderzył głową o chodnik, czym spowodował średni uszczerbek na zdrowiu, to sprawca i tak będzie odpowiadał za przestępstwo z art 157 kk, ponieważ jego zachowania stworzyło lub znacznie zwiększyło ryzyko szkody. Na takim stanowisku stanął m.in. Sąd Najwyższy, wydając wyrok z 1 grudnia 2000 r., sygn. IV KKN 509/98.
Usiłowanie i przygotowanie do popełnienia przestępstwa z art 157 kk
Dopuszcza się usiłowanie popełnienia przestępstwa z art 157 par 1 kk oraz art 157 par 2 kk, ale kwalifikacja prawna czynu zawsze ustalana jest następczo. Z uwagi na fakt, że ustalenie rzeczywistego zamiaru jest bardzo trudno, a często wręcz niemożliwe, o subsumpcji normy będzie decydował rozmiar rzeczywiście wyrządzonej szkody.
Oba przestępstwa można popełnić tylko umyślnie z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym, kiedy sprawca nie ma zamiaru wyrządzenia danego skutku, ale godzi się na jego powstanie. Nie jest natomiast możliwe wyrządzenie tego czynu zabronionego poprzez samo przygotowanie się do niego.
Jaka kara grozi za popełnienie przestępstwa z art 157 kk?
Sankcja za naruszenie omawianego przepisu jest uzależniona od czasu, na jaki została wywołana dysfunkcja organizmu. Terminem granicznym jest 7 dni.
Jeżeli do uszkodzenia ciała doszło na czas nieprzekraczający 7 dni, zastosowanie znajdzie art 157 par 2 kk W takiej sytuacji grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Można wtedy mówić o lekkim uszczerbku na zdrowiu.
Kiedy uszkodzenie ciała wywołuje skutki trwające dłużej niż 7 dni, ale jednocześnie niebędące ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu, stosuje się art 157 par 1 kk Jest to tzw. średni uszczerbek na zdrowiu i jego wyrządzenie jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Paragraf 3 omawianego przepisu wprowadza złagodzenie odpowiedzialności w przypadku nieumyślnego spowodowania lekkiego lub średniego uszczerbku na zdrowiu. W takiej sytuacji sankcje obejmują karę grzywny, ograniczenie wolności albo pozbawienie wolności do 1 roku.
Aby ustalić, do powstania jakiego uszczerbku w istocie doszło, sądy w praktyce najczęściej sięgają do opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej. Dopiero analiza zgromadzonej w aktach sprawy dokumentacji oraz badanie podmiotowe z udziałem pokrzywdzonego pozwala na ustalenie zakresu szkody. Kompletna opinia biegłego powinna zawierać:
- określenia naruszenia czynności narządu lub rozstroju,
- doprecyzowanie specyfiki uszkodzenia ciała (np. sposób postania urazu, użyte narzędzia),
- uzasadnienie merytoryczne.
Warto wskazać, że w sytuacji, kiedy szkodliwość społeczna czynu nie jest znaczna, a nałożenie samego środka karnego spełnia sankcji, sąd może odstąpić od nałożenia kary i umorzyć postępowanie na podstawie art 59 kk W przypadku uszczerbku średniego można jedynie liczyć na warunkowe umorzenie postępowania na podstawie art 66 kk
Tryb ścigania przestępstwa z art 157 kk
Jeżeli doszło do wyrządzenia lekkiego uszczerbku na zdrowiu lub działania nieumyślnego sprawcy, ściganie następuje z oskarżenia prywatnego. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy czynu dopuszcza się osoba mieszkająca wspólnie z pokrzywdzonym będącym osobą najbliższą. W tym przypadku ścigania następuje w trybie publiczno-skargowym. Można przypuszczać, że ten mechanizm ma na celu walkę z aktami przemocy domowej.
Uszkodzenie ciała w rozmiarze średnim zawsze jest ścigane w trybie publiczno-skargowym. Warto także zwrócić uwagę na art 157 §5 kk, który wprowadza ściganie wyłącznie na wniosek pokrzywdzonego w sytuacji, kiedy doszło do nieumyślnego wyrządzenia uszczerbku, a pokrzywdzony jest osobą najbliższą względem sprawcy.
Jeżeli doznałeś uszczerbku na zdrowiu lub przeciwnie – jesteś jego sprawcą, warto wiedzieć, jakie prawa Ci przysługują. Aby umiejętnie bronić swoich interesów rozważ skorzystanie z pomocy kancelarii prawnej.
Zachęcamy do sprawdzenia szczegółów naszych usług: