Co do zasady prawo rodzinne przewiduje obowiązek alimentacyjny wobec dzieci, które nie są w stanie utrzymać się samodzielnie. Choć jednak rodzice powinni łożyć środki na utrzymanie wspólnych dzieci, zwykle nie jest to zobowiązanie o charakterze bezterminowym. Jak zakończyć obowiązek alimentacyjny i czy alimenty na dziecko można zmniejszyć?
Jak długo należą się alimenty na dziecko?
Wbrew obiegowej opinii przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie przewidują wieku, który jednoznacznie oznaczałby koniec alimentów. Zgodnie z art. 133 §1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Teoretycznie więc jest możliwa sytuacja, kiedy koniec alimentów będzie mógł nastąpić bardzo szybko, wraz z odziedziczeniem dużego spadku, pozwalającego na życie małoletniego z pasywnych dochodów. Znacznie częściej sytuacja wygląda jednak inaczej.
Obowiązujące przepisy nie uzależniają wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego od osiągnięcia pełnoletniości przez dziecko. Nie ma też zasady, która rodziłaby obowiązek utrzymywania dziecka do 26. roku życia, czyli mniej więcej czasu, kiedy kończy ono studia. Rodzice mogą jednak usiłować uchylić się od tego obowiązku. Co zwalnia z płacenia alimentów? Przede wszystkim spełnienie ustawowych przesłanek. Stosownie do art. 133 §3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli:
- są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem;
- dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Jak zakończyć obowiązek alimentacyjny w oparciu o pierwszą przesłankę? Należałoby wykazać, że dalsze łożenie pieniędzy na utrzymanie dziecka wiązałoby się z powstaniem niedostatku po stronie rodziców w związku z chorobą lub niezbędnymi wydatkami innego rodzaju.
Z kolei brak starań o usamodzielnienie się może być rozumiany jako zaniedbywanie swoich obowiązków przez dziecko w zakresie zdobycia kwalifikacji odpowiednich do swoich uzdolnień. W orzecznictwie wskazuje się, że w ten sposób można rozumieć np. rezygnację z nauki, unikanie chodzenia ma zajęcia, ale też brak postępów w kształceniu czy powtarzanie lat studiów ze swojej winy. Ważne jest, aby dalsza nauka dziecka była usprawiedliwiona. Oznacza to, że kolejne etapy kształcenia powinny następować po sobie bezpośrednio, a obowiązek alimentacyjny nie musi rozciągać się na czas, kiedy dziecko podejmuje np. studia podyplomowe, kształcenie w szkole doktorskiej czy rozpoczyna aplikację prawniczą, ponieważ jej bazowa edukacja jest już wystarczająca do podjęcia zatrudnienia.
W orzecznictwie zwraca się uwagę, że samodzielne utrzymanie się przez dziecko nie wymaga odwołania się do zasady równej stopy życiowej, ale o to, czy jest ono w stanie zapewnić sobie minimum socjalne pozwalające na zaspokojenie podstawowych wydatków (vide: wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 19 grudnia 2018 r., sygn. I Ca 456/18).
Warto pamiętać, że w orzecznictwie podkreśla się konieczność indywidualnej analizy każdego przypadku. Fakt, że dziecko studiuje zaocznie i nie ma zajęć w dni powszednie nie oznacza jeszcze, że będzie w stanie podjąć zatrudnienie i utrzymać się samodzielnie.
Jak zakończyć obowiązek alimentacyjny na drodze sądowej?
Choć zwykle dzieci wraz z usamodzielnianiem się dobrowolnie rezygnują ze wsparcia materialnego od rodziców może się zdarzyć, że będą one chciały jak najdłużej korzystać z pomocy. Rodzice, którzy zastanawiają się, jak przestać płacić alimenty na dorosłe dziecko powinni uświadomić sobie, że skoro obowiązek wspierania materialnego wynika z mocy ustawy, nie obejdzie się od zmiany tego stosunku przez sąd.
W tym celu należy złożyć do sądu właściwego według miejsca zamieszkania pozwanego pozew o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego. Materialnoprawną podstawą takiego żądania jest art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W jego treści powód (rodzice lub rodzic, który płaci alimenty na dziecko) powinien wykazać zaistnienie jednej z przesłanek uzasadniających odmowę realizacji obowiązku alimentacyjnego. Oczywiście pozwany zawsze ma możliwość podjęcia obrony poprzez wykazanie, że nadal nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie lub że nadal kontynuuje naukę z pozytywnym skutkiem.
Aby wykazać zasadność żądania bardzo ważne jest przygotowanie właściwej linii argumentacyjnej oraz dowodów. Przydatne mogą okazać się np. rachunki potwierdzające wysokość kosztów utrzymania rodziców, decyzje administracyjne uczelni wyższej potwierdzające skreślenie dziecka z listy studentów czy zeznania świadków, którzy potwierdzą, że pozwany nie dokłada starań, aby się usamodzielnić. Aby udowodnić, że rynek pracy oferuje zatrudnienie odpowiadające kwalifikacjom dziecka można przedstawić informacje z lokalnego urzędu pracy. Przygotowanie pozwu oraz poprowadzenie sprawy najlepiej zlecić profesjonalnemu pełnomocnikowi. W razie potrzeby adwokat złoży również apelację do sądu odwoławczego.
Koniec alimentów a zmiana ich wysokości
Chcąc ustalić do kiedy płaci się alimenty warto przypatrzeć się wzajemnym relacjom rodziców i dziecka. Może się okazać, że opiekunowie z biegiem lat podupadną na zdrowiu, a dziecko ukończy studia i znajdzie pracę zarobkową. W takiej sytuacji nie trzeba od razu wygaszać obowiązku alimentacyjnego, można też zmienić jego wysokość, jeżeli wcześniej ich wysokość była określona orzeczeniem sądowym lub umową. Wskazuje na to art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Oczywiście nie można wykluczyć sytuacji, kiedy obowiązek alimentacyjny będzie utrzymywał się dożywotnio. Dotyczy to zwłaszcza przypadków, kiedy dziecko ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie podjąć zatrudnienia, które pozwoli mu na utrzymanie się samodzielnie lub będzie to jedynie prosta praca dorywcza.
Znajdujesz się w ciężkiej sytuacji, ale nie wiesz, jak przestać płacić alimenty na dorosłe dziecko? Skontaktuj się z adwokatem doświadczonym w prowadzeniu spraw rodzinnych. Doskonała znajomość obowiązujących przepisów, a także poglądów orzecznictwa i doktryny pozwolą mi uzyskać dla Ciebie korzystne rozstrzygnięcie.