Dobro dziecka stanowi jedną z najistotniejszych kategorii w systemie polskiego prawa rodzinnego. W zasadzie każde rozstrzygnięcie sądu, które dotyczy dziecka w jakikolwiek sposób, powinno być dokonywane przede wszystkim w oparciu właśnie o kryterium dobra dziecka. Pojęcie to rozumiane jest na ogół jako zapewnienie dziecku możliwie dobrych warunków rozwoju. Zwykle warunki te zostają dziecku zapewnione w domu rodzinnym, gdzie przebywa ono pod pieczą rodziców. W niektórych przypadkach dochodzi jednak do zaniedbań obowiązków wychowawczych przez jedno lub dwoje rodziców, co daje podstawy do ingerencji sądu w sposób wykonywania władzy rodzicielskiej.
Podstawy wydania zarządzenia
Przesłanki wspomnianej wyżej ingerencji sądu regulują przepisy art 109 kro – przepisy te odwołują się wprost do pojęcia dobra dziecka.
Należy mieć na uwadze, iż podstawą wydania przez sąd zarządzenia odnoszącego się do wykonywania władzy rodzicielskiej w trybie art 109 krio może być jedynie zagrożenie dobra dziecka. Rozstrzygnięcie takie jest więc możliwe jedynie w przypadku, gdy zachodzi obawa niezapewnienia dziecku prawidłowych warunków rozwoju. W podobnym duchu wypowiadał się Sąd Najwyższy, który w postanowieniu z dnia 4 marca 1999 roku, sygn. akt II CKN 1106/98, orzekł, iż „na podstawie art. 109 kro sąd opiekuńczy może wydać każde zarządzenie, jakiego w danych okolicznościach wymaga dobro dziecka, a więc – jakiego wymaga troska o prawidłowy duchowy, psychiczny i fizyczny rozwój dziecka.”
Rodzaje rozstrzygnięć w przedmiocie władzy rodzicielskiej
Paragraf drugi art 109 krio zawiera otwarty katalog możliwych rozstrzygnięć w przedmiocie władzy rodzicielskiej. Oznacza to, iż wymienione tam zarządzenia nie są jedynymi, jakie mogą zapaść podczas sprawy rodzinnej, są jednak niewątpliwie najczęściej występującymi.
W razie stwierdzenia zagrożenia dobra dziecka sąd może zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń, określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun, poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego, skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi bądź też zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej albo zarządzić umieszczenie małoletniego w zakładzie opiekuńczo – leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno – opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.
W uzasadnionych przypadkach sąd opiekuńczy może także powierzyć zarząd majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi.
Zawieszenie władzy rodzicielskiej
Przepisy art 110 kro przewidują po stronie sądu uprawnienie do zawieszenia wykonywania władzy rodzicielskiej w razie zaistnienia przemijającej przeszkody w jej wykonywaniu. Zawieszenie podlega niezwłocznemu uchyleniu w razie ustania przyczyny, dla której zostało zastosowane. Na tymczasowość rozstrzygnięcia w przedmiocie zawieszenia władzy rodzicielskiej szczególną uwagę zwrócił Sąd Okręgowy w Kielcach, który w postanowieniu z dnia 2 czerwca 2016 roku, sygn. akt II Ca 71/16, orzekł, iż „zgodnie z art. 110 § 1 kro, w razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie. Istota zawieszenia władzy rodzicielskiej polega na tym, że wynikające z niej prawa i obowiązki rodziców nie przestają wprawdzie istnieć, jednakże przez pewien czas nie mogą być wykonywane. Przesłanką zawieszenia władzy rodzicielskiej jest przemijająca przeszkoda w jej wykonywaniu, a więc taka, która ze względu na swój charakter zazwyczaj ustaje. Ocena, czy przeszkoda ma charakter przemijający, zależy od przewidywanego czasu jej trwania, który nie może być zbyt odległy. Jak stanowi przepis art. 110 § 2 kro, zawieszenie będzie uchylone, gdy jego przyczyna odpadnie, co oznacza, że w postępowaniu o uchylenie zawieszenia władzy rodzicielskiej sąd nie może badać, czy uchylenie to jest celowe, lecz – czy istotnie przyczyna zawieszenia ustała.”
Pozbawienie i przywrócenie władzy rodzicielskiej
W razie zaistnienia trwałej przeszkody w sprawowaniu przez rodziców władzy rodzicielskiej sąd może wydać postanowienie w przedmiocie pozbawienia ich władzy rodzicielskiej. Rozstrzygnięcie takie jest też możliwe w sytuacji, gdy rodzice zaniedbują swoje obowiązki bądź nadużywają władzy rodzicielskiej. Orzeczenie takie może zapaść także w odniesieniu do jednego z rodziców. W przypadku ustania przeszkody – sąd opiekuńczy może przywrócić rodzicom (rodzicowi) władzę rodzicielską.
Należy podkreślić, iż pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej nie powoduje zerwania wszystkich więzi z dzieckiem, w szczególności zaś nie pociąga za sobą zakazu osobistej styczności rodzica z dzieckiem. Pogląd powyższy znalazł wyraz między innymi w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 24 maja 2017 roku, sygn. akt II SA/Łd 39/17, który orzekł, iż „pozbawienie władzy rodzicielskiej nie powoduje zerwania wszelkich więzi między rodzicami pozbawionymi władzy rodzicielskiej a dzieckiem, w szczególności rodzice zachowują prawo do kontaktów z dzieckiem, nadal istnieje obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci, zostają zachowane zasady dziedziczenia.”
Zachęcamy do sprawdzenia szczegółów naszych usług: