Przedawnienie roszczeń to jedna z instytucji tzw. dawności, ściśle związana z upływem czasu. Ustawodawca gwarantuje w ten sposób stabilność i przewidywalność porządku prawnego, ponieważ, co do zasady, żadna ze stron postępowania nie może dochodzić swoich praw przez nieskończenie długi czas. Pojęcie przedawnienia pojawia się w wielu aktach prawnych, w tym w kodeksie pracy. Przeczytaj, na czym polega przedawnienie roszczeń pracowniczych i jaka jest relacja tej regulacji z kodeksem cywilnym.
Na czym polega przedawnienie roszczeń i jakie wywołuje skutki
Ogólne zasady przedawnienia roszczeń zostały uregulowane w kodeksie cywilnym, w artykułach od 117 do 125 KC. Upływ terminu przedawnienia sprawia, że osoba zobowiązana do spełnienia określonego świadczenia może uchylić się od swojego obowiązku, nie narażając się jednocześnie na negatywne skutki, chyba że zrzeknie się swojego przywileju.
Oczywiście nie oznacza to, że wierzyciel nie może dochodzić spełnienia swoich praw. Ryzykuje jednak podniesienie przez drugą stronę zarzutu przedawnienia, który ze względu na jego obiektywny i materialnoprawny charakter jest bardzo silną bronią. Co więcej, zarzut ten może być podniesiony zarówno w postępowaniu przedsądowym, jak i sądowym.
Należy podkreślić, że wszystkie terminy przedawnienia KC mają charakter sztywny i nieprzekraczalny. W praktyce oznacza to, że strony nie mogą umówić się na inny termin przedawnienia roszczenia, jak również wnioskować o jego przywrócenie.
Ile wynoszą terminy przedawnienia roszczeń KC?
Art 118 KC wprowadza ogólną zasadę, określającą długość terminów przedawnienia roszczeń. Zgodnie z powołanym przepisem, termin ten wynosi zasadniczo 6 lat i 3 lata dla roszczeń okresowych i związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Upływ terminu przedawnienia zawsze będzie przypadał na koniec roku kalendarzowego, chyba że z przepisów szczególnych wynika termin krótszy niż 2 lata.
Jak liczyć upływ terminu przedawnienia?
W polskim systemie prawnym każde przedawnienie rozpoczyna bieg od momentu, kiedy roszczenie wierzyciela stało się wymagalne. Wymagalność zaś oznacza pierwszy dzień, kiedy wierzyciel może żądać od wierzyciela przymusowego spełnienia świadczenia. Jeżeli więc strony umówiły się, że dłużnik spełni świadczenie w terminie 7 dni, to datę wymagalności (a zarazem początek biegu przedawnienia) otwiera 8. dzień.
Czym jest przerwanie biegu przedawnienia?
Przerwanie biegu przedawnienia zostało opisane w art. 123 i 124 KC. Jest to sytuacja, która może polegać na:
- wszczęciu mediacji,
- uznanie roszczenia przez dłużnika,
- każdą czynność podjętą przed sądem lub sądem polubownym, która zmierza do dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.
Zasadnicza różnica między zawieszeniem a przerwaniem biegu przedawnienia polega na tym, że w drugim przypadku termin będzie biegł od nowa.
Przedawnienie roszczeń pracowniczych na gruncie prawa pracy
Pomimo regulacji przedawnienia roszczeń w KC, w wielu innych ustawach, między innymi w kodeksie pracy, znajdziesz przepisy, które wprowadzają inne terminy. Jak przedawnienie roszczeń pracowniczych wygląda na tle Kodeksu cywilnego? W tym kontekście warto zwrócić uwagę przede wszystkim na dwie normy – art 300 oraz 293 KP.
Zgodnie z art 300 KP, „(..)W sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. (…)”.
Jednocześnie art. 291 KP wprowadza odrębny od cywilistycznej koncepcję termin przedawnienia. Zgodnie z tym przepisem, termin przedawnienia roszczeń pracowniczych wynosi 3 lata.
Reguła została dodatkowo rozbudowana o przedawnienie wadliwego wykonania czynności pracowniczych, których przedawnienie następuje po upływie 1 roku od dowiedzeniu się pracodawcy o przewinieniu, ale nie później niż 3 lata od samego przewinienia.
Jeżeli roszczenie pracownika zostało już stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądowym lub ugodą, przedawnienie roszczeń pracowniczych następuje z upływem 10 lat od uprawomocnienia się judykatu.
Które terminy przedawnienie roszczeń pracowniczych stosować?
Kluczem do udzielenia odpowiedzi na pytanie, przepisy której ustawy znajdą zastosowanie do ustalania długości terminów przedawnienia roszczeń pracowniczych jest ustalenie, czy istota danego sporu jest sprawą z zakresu prawa pracy. Takiej odpowiedzi udzielił m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 kwietnia 2013 r., sygn. II PK 272/12.
W tym samym orzeczeniu Sąd Najwyższy wyjaśnił, że sprawa nieuregulowana w prawie pracy to ta, której nie da się rozstrzygnąć, stosując wyłącznie materialnoprawne przepisy tej gałęzi prawa.
Zarówno w doktrynie, jak i w judykaturze wskazuje się na szeroki zakres przedmiotowy art. 291 KP. Sprawą z zakresu prawa pracy będzie m.in. :
- spór dotyczący rozwiązania stosunku pracy,
- mobbing pracownika,
- roszczenie o zaległy urlop,
- roszczenie o wynagrodzenie za nadgodziny,
- wydanie błędnego świadectwa pracy,
- zwrot pożyczki udzielonej z zakładu pracy.
Zwróć uwagę, że Kodeks pracy normuje też zawieszenie i przerwanie biegu przedawnienia. W sprawach z zakresu prawa pracy nie będzie więc możliwości stosowania np. art. 121 KC. Wprawdzie te regulacje prawa pracy są bardzo podobne do norm Kodeksu cywilnego, ale to na nie, a nie na KC będziesz musiał powołać się w razie potrzeby.
W praktyce okazuje się więc, że przedawnienie roszczeń KC będzie stosowane do pracowników zatrudnionych na umowę o pracę wyłącznie wyjątkowo. (np. w sytuacji umyślnego wyrządzenia przez pracownika pracodawcy szkody, o której mowa w art. 291 § 3 KP)
Przedawnienie roszczeń pracowniczych może okazać się ostatnią deską ratunku, ale też szansą na wygranie sporu. Jeżeli nie jesteś pewien, jakie przepisy zastosować, skorzystaj z pomocy wykwalifikowanych prawników.
Zachęcamy do sprawdzenia szczegółów naszych usług: