Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji na temat innej osoby – fizycznej lub prawnej – może mieć bardzo daleko idące skutki. Utrata zaufania publicznego, rezygnacja klientów ze współpracy, czy zerwanie negocjacji to tylko niektóre z nich. Aby ukrócić takie nieuczciwe praktyki, ustawodawca w kodeksie karnym wprowadził przestępstwo zniesławienia, określanego też, jako oczernianie. Przeczytaj, co grozi za oczernianie drugiej osoby.
Jakie dobra i wartości chroni art 212 kk?
W doktrynie wskazuje się, że art 212 kk chroni cześć, którą utożsamia się również z godnością. To nic innego, jak szacunek do samego siebie, świadomość własnej wartości, honor i duma. Należy podkreślić, że ochrona czci przysługuje każdemu człowiekowi, bez względu na jego obywatelstwo, przeszłość, czy opinię, jaką cieszy się w środowisku.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 marca 2015 r., sygn. V KK 301/14 zwrócił także uwagę, że oczernianie nie musi dotyczyć wartości uniwersalnych dla wszystkich podmiotów. Dyspozycją przepisu jest objęta także sfera kompetencji danej osoby, jej biegłości, działań w zgodzie z zasadami etyki.
Strona przedmiotowa art 212 kk, czyli na czym polega oczernianie?
Zgodnie z art 212 kk zniesławienie polega na przypisanie danemu podmiotowi takiego postępowania lub właściwości, które mogą ją poniżyć w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności.
Zniesławić można więc adwokata, oskarżając go o to, że narusza kodeks etyki lub polityka o defraudację publicznych pieniędzy. Przestępstwo oczerniania może dotyczyć np. firmy budowlanej, jeżeli sprawca będzie ją oskarżał o brak solidności, niestaranność, nierzetelność. Pamiętaj, że zarzut nie musi dotyczyć zachowania sprzecznego z prawem!
Ustawa nie wprowadza definicji pomówienia, dlatego sądy często odwołują się do słownika języka polskiego, gdzie słowo oczernić jest utożsamiane z „zarzucić”, „posądzić” lub „oskarżyć”. Przestępstwo zniesławienia może być popełnione w każdej formie. Sposób przekazu informacji nie ma znaczenie, istotne jest jedynie, aby dotarła ona przynajmniej do jednej osoby trzeciej.
Autor jednego z komentarzy do kodeksu karnego, R. A. Stefański wskazuje na bardzo szeroki zakres oczerniania, które można dokonać ustnie lub pisemnie, a także szczegółowo lub odwołując się jedynie do niejasnych ogólników.
Niekiedy można spotkać się z poglądem, że przestępstwa zniesławienia można dokonać również za pomocą gestu lub mimiki, choć nie jest to powszechnie przyjęta wykładnia art 212 kk
Należy jednak podkreślić, że nie będzie pomówieniem zarzut podniesiony we właściwej formie w toku postępowania sądowego tak długo, jak nie zmierza on wyłącznie do poniżenia przeciwnika procesowego, ale urzeczywistnia uprawnienia procesowe strony. Na takim stanowisku stanął m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 lipca 2007 r., sygn. IV KK 75/07.
Na kim można popełnić przestępstwo oczerniania?
Aby właściwie zrozumieć, co grozi za oczernianie drugiej osoby, należy uświadomić sobie, na kim czyn z art 212 kk może być popełniony. Hipoteza przepisu jest bardzo szeroka i obejmuje:
- osoby fizyczne,
- osoby prawne (np. spółka z o.o.),
- jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (np. spółka jawna, spółka komandytowa).
Norma obejmuje swoją ochroną także grupy osób, czyli ludzi połączonych ze sobą więzią organizacyjną, wspólnym zadaniem lub interesem (np. drużyna sportowa, pracownicy jednej firmy). Oczywiście nie można mówić o zniesławieniu zmarłej osoby fizycznej. W tej sytuacji spadkobiercy na podstawie art. 23 i 24 k.c. mogą dochodzić ochrony dobra osobistego w postaci pamięci osoby zmarłej.
Co grozi za oczernianie drugiej osoby?
Za popełnienie przestępstwa w typie podstawowym ustawodawca wprowadził sankcję w postaci grzywny albo kary ograniczenia wolności.
Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy sprawca dopuścił się zniesławienia za pomocą środków masowego komunikowania, o czy mowa w art 212 § 2 k. W tym przypadku zasięg rażenia popełnionego czynu jest znacznie szerszy, ponieważ ma szansę dotrzeć do bliżej nieokreślonego kręgu adresatów.
Doktryna do kanałów masowego komunikowania się zalicza telewizję, radio, prasę, komiks, internet, ale także fotografię. Dyspozycja przepisu zostawia jednak szerokie pole do interpretacji, które zostanie wykorzystane w miarę, jak postęp technologiczny wymusi stworzenie nowych metod komunikowania się.
W przypadku typu kwalifikowanego sankcja to grzywna, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności do roku.
Ustawa przewiduje także możliwość zasądzenia przez sąd karny nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego. Nawiązka jest orzekana obok kary zasadniczej i może wystąpić zarówno w typie podstawowym, jak i kwalifikowanym.
Zgodnie z art. 215 k.k. pokrzywdzony może domagać się także podania wyroku do publicznej wiadomości.
Tryb ścigania przestępstwa z art 212 kk
Przestępstwo oczerniania jest ścigane z oskarżenia prywatnego w trybie podstawowym i kwalifikowanym. Oznacza to, że pokrzywdzony sam wnosi prywatny akt oskarżenia do sądu i pełni rolę oskarżyciela prywatnego.
Prokurator jedynie w wyjątkowych sytuacjach może objąć sprawę ściganiem z urzędu. Zazwyczaj będzie to dotyczyło skarg o istotnym znaczeniu społecznym.
Wyłączenie odpowiedzialności karnej za oczernianie
W art. 213 k.k. znalazły się kontratypy, które wyłączają okoliczność przestępczą czynu. Zgodnie z tym przepisem, nie ma przestępstwa z art 212 § 1 kk, jeżeli zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy.
Jeżeli zaś zarzut został rozgłoszony publicznie, przestępstwo nie występuje, jeżeli pomówienie było prawdziwe i:
- dotyczyło postępowania osoby pełniącej funkcję publiczną,
- służyło w obronie społecznie uzasadnionego interesu.
Należy jednak mieć na względzie, że zgodnie z art. 214 k.k. uniknięcie kary w oparciu o przesłanki z art. 213 k.k. nie wyklucza odpowiedzialności karnej za zniewagę ze względu na formę podniesienia lub rozgłoszenia zarzutu (np. wyjątkowo wulgarną).
Jeżeli stałeś się ofiarą zniesławienia i potrzebujesz pomocy, skorzystaj z pomocy specjalistów z zakresu prawa karnego. Pomogą Ci w sporządzeniu prywatnego aktu oskarżenia, a także wyjaśnią, co grozi za oczernianie drugiej osoby.
Zachęcamy do sprawdzenia szczegółów naszych usług: