Przemoc psychiczna i fizyczna, o której mowa w art 207 kk jest obecna w wielu domach, szkołach i miejscach pracy. Często ofiar nawet nie są świadome tego, że padają ofiarą tego przestępstwa lub boją się zgłosić na policję w celu założenia Niebieskiej Karty w obawie przed odwetem. Dlatego żadne statystyki nie oddają ogromu problemu.Jak prawo karne definiuje znęcanie się i co warto wiedzieć o art 207 kk?
Jakie dobra podlegają ochronie w ramach art 207 kk?
Zasadniczo wprowadzając do kodeksu art 207 kk, ustawodawca chroni rodzinę jako sprawnie funkcjonującą komórkę społeczną. Chodzi więc nie tylko o osoby zależne od sprawcy jak np. dzieci, ale także współmałżonka lub osoby starsze pozostające pod jego pieczą. Dodatkowo ochronie podlegają osoby pozostające w stosunku zależności od sprawcy.
Szczegółowy przedmiot ochrony zależy jednak od sposobu działania sprawcy. Zwykle bywa to nietykalność cielesna, zdrowie, a nawet życie w przypadku przemocy fizycznej. Kiedy dochodzi do przemocy psychicznej polegającej np. na ubliżaniu naruszeniu ulega cześć, dobre imię, poczucie własnej wartości.
Na czym polega przestępstwo znęcania się?
Przykładowe czynności, które mogą zostać uznane za znęcanie się można mnożyć niemal bez końca, a w judykaturze i doktrynie nie brakuje licznych przykładów tego przestępstwa, które można popełnić przez działanie, a także przez zaniechanie.
Będzie to zarówno działanie pozornie „bezprzemocowe” jak awanturowanie się, zakłócanie snu lub zmuszanie do spożywania potraw lub napojów o nieprzyjemnym smaku lub zapachu, odmowa podania leków, ale także znacznie poważniejsze aktywności sprawcy. Do tego drugiego katalogu można zaliczyć m.in.:
- bicie;
- targanie za włosy;
- przypalanie żelazkiem lub lokówką do włosów;
- dłuższe pozostawienie dziecka lub osoby chorej bez opieki, jedzenia lub napojów;
- wystawianie pokrzywdzonego na dotkliwe zimno lub ciepło.
O przestępstwie z art 207 kk można mówić bez względu na wiek lub płeć zarówno sprawcy, jak i ofiary. Ważne jest jednak, że musi ono dotyczyć osoby najbliższej dla sprawcy lub pozostającej z nim w stałym lub przemijającym stosunku zależności.
Przyjmuje się, że o uznaniu, że doszło do znęcania się przesądza obiektywna ocena działania sprawcy dokonana przez osobę trzecią (prokuratora lub sędziego), nie zaś subiektywne odczucia samej ofiary co do uciążliwości działania sprawcy.
Dla bytu przestępstwa znęcania się nie ma znaczenia, czy ofiara podejmuje obronę przed działaniami sprawcy, a także czy obrona ta jest skuteczna.
Co ciekawe doktryna stoi na stanowisku, że nie jest możliwe wzajemne znęcanie się nad sobą małżonków. W takiej sytuacji należy jednak identyfikować poszczególne zachowania każdego z nich i to je przypisywać do konkretnych norm prawnych, np. znieważenia lub groźby.
Kim jest osoba najbliższa dla sprawcy?
Definicji pojęcia osoby najbliższej należy upatrywać w art 115 §11 kk Będzie to zatem:
- małżonek;
- wstępny;
- zstępny;
- rodzeństwo;
- powinowaty w tej samej linii lub stopniu;
- osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek;
- osoba pozostająca we wspólnym pożyciu (konkubent).
Katalog ma charakter zamknięty. Nie ma możliwości rozszerzania go na inne osoby.
Na czym polega stosunek zależności?
Doktryna wskazuje na bardzo szeroki zakres pojęcia stosunku zależności, który może wynikać z prawa publicznego, umowy, a nawet okoliczności faktycznych. Będzie to na przykład relacja:
- podwładny – przełożony;
- uczeń – nauczyciel;
- osadzony w zakładzie karnym – pracownik służby więziennej;
- pacjent – lekarz;
- kurator albo opiekun – osoba ubezwłasnowolniona.
Co warto wiedzieć o znęcaniu się?
Należy podkreślić, że znamiona znęcania się nigdy nie będzie wypełniało pojedyncze, incydentalne zachowanie sprawcy, polegające np. na popchnięciu współmałżonka na ścianę lub wygrażaniu mu kuchennym nożem. W takich przypadkach można mówić np. o groźbie.
Znęcanie wymaga ze strony sprawcy działania celowe, kierunkowego i konsekwentnego. Takiego, które się powtarza. Nawet gdy jest to jeden rodzajowo czyn musi on być rozciągnięty w czasie, choć przepisy nie specyfikują jak długo musi trwać.
Już w latach 90. ubiegłego wieku Sąd Najwyższy zaznaczył, że działanie sprawcy musi być intensywne i dotkliwe, choć same pobudki działania sprawcy nie mają żadnego znaczenia dla oceny postępowania sprawcy nawet, jeśli hipotetycznie uzasadniają takie, a nie inne jego zachowanie.
Choć nie ulega wątpliwości, że znęcać można się wyłącznie umyślnie, w doktrynie nie ma zgody co do tego, czy obejmuje ono swoim zakresem jedynie zamiar bezpośredni, czy także ewentualny, czyli godzenie się sprawcy z możliwością wystąpienia pewnych skutków, choć bez wyraźnego działania w tym celu. Zdaniem R. A. Stefańskiego dopuszczalne są obie postaci zamiaru bezpośredniego (R. A. Stefański (red.) Kodeks karny. Komentarz; 4. wydanie, wyd. C.H. Beck).
Kara za popełnienie przestępstwa z art 207 kk
W typie podstawowym z art 207 1 kk za popełnienie przestępstwa znęcania się grozi kara od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. W §1a oraz §2 oraz §3 ustawodawca wprowadził typy kwalifikowane przestępstwa, których popełnienie skutkuje wymierzeniem sankcji w potencjalnie wyższym zakresie.
Jeżeli sprawca znęca się nad osobą nieporadną ze względu na swój wiek, stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Kiedy przestępstwo wiąże się ze szczególnym okrucieństwem sankcja wynosi od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności.
Najsurowiej karane są przypadki znęcania się w wyniku którego doszło do targnięcia się ofiary na własne życie – kara to od 2 do 12 lat pozbawienia wolności. W tym przypadku musi jednak zaistnieć skutek przyczynowo-skutkowy między działaniem sprawcy a próbą samobójczą ofiary.
Art 207 kk–tryb ścigania
Znęcanie się psychiczne i fizyczne jest przestępstwem publiczno-skargowym ściganym z urzędu. Oznacza to, że organy ścigania prowadzą postępowanie przygotowawcze bez względu na zgodę i wolę osoby pokrzywdzonej.
Co więcej wycofanie skargi lub złożenie wniosku o umorzenie postępowania przez ofiarę znęcania nie obliguje organu prowadzącego postępowanie do jego zakończenia, jeżeli okoliczności sprawy rzeczywiście wskazują na ryzyko popełnienia czynu zabronionego.
Zachęcamy do sprawdzenia szczegółów naszych usług: